Antioksidan ve antimikrobiyal özelliği bulunan propolisi arılar, bacillus larvae gibi bakteri ve mantar enfeksiyonlarına karşı kovanlarını korumak, peteklerin hijyenini sağlamak, diğer böcek ve hayvanların kovana girişini önlemek için kullanır.

Ayrıca kovan içerisinde yer alan bal peteklerini güçlendirmek ve çatlakları onarmak için de kullanılan propolis sayesinde arılar, kovana koruyucu bir kanaldan girip çıkarlar. Böylece hem kovanın hem de kendilerinin hijyeni sağlanmış olur. Yunanca'da giriş ve savunma manasına gelen ""pro"" ve şehir manasına gelen ""polis"" kelimelerinin birleşiminden oluşan propolis, arıların kovanlarının güvenliğini ve hijyenini sağlamak amacıyla üretmiş olduğu bir tür reçinedir. Çoğunlukla koyu kahverengi renkte ve kendisine has bir kokuya sahip olan propolis, arı poleninden farklı ve çok daha zengin bir içeriğe sahiptir. Tarih boyunca insanlarca farklı enfeksiyonların tedavisinde ilaç olarak tüketilen bu ürün üzerine günümüzde bir çok çalışma yapılmış ve yapılmaya devam etmektedir. Bu çalışmalar, sağlığa faydasının beraberinde, farklı bölgelerdeki bitkilerden toplanarak arılar tarafında üretilen propolis içeriğinin, temel bileşenler açısından değerlendirildiğinde birbirine benzediğini ve mevsimler arasında üretilen propolis içeriğinde belirgin bir fark olmadığını göstermiştir.

Propolis Nedir?

Arıcılar arasında preboli ya da arı zamkı olarak da bilinen propolis, arıların kovan içerisinde yer alan peteklerin sterilizasyonunu sağlamak, dışarıdan gelen böcek, mantar, bakterilere karşı kovanı korumak, bal peteklerini onarmak ve güçlendirmek için kullanmış olduğu bir üründür. Arılar, propolisi üretmek için başta iğne yapraklı ağaçlar olmak üzere bir çok bitkinin gövde, yaprak, tomurcuk ve nektarlarından elde etmiş olduğu maddeleri, kendi salgılarıyla biyokimyasal değişime uğratırlar. Propolis, antibakteriyel özelliği sayesinde kovanın hijyenini sağlamak ve reçinemsi özelliği ile de kovanın savunmasını güçlendirmek için de kullanılır. Çoğunlukla koyu kahverengi olan propolisin rengi, toplandığı bölgeye göre şeffaf, kırmızı, sarı ve yeşil renklerde olabilir. Zengin bir içerikten oluşan propolis, tarih boyunca insanlarca ilaç olarak kullanılmıştır. Günümüzde ise kullanımının insan sağlığına olumlu etki yarattığına dair bazı bilimsel çalışmalar bulunur. Sıklıkla kullanılan kavak tipi propolisin içeriğinde 150'ye yakın biyoaktif bileşen olmak üzere yaklaşık 300 farklı bileşiğe rastlanmıştır. Arı poleninden farklı olarak B1, B2, C, E vitamini barındıran propolis ayrıca çinko, bakır, demir, kalsiyum, magnezyum, sodyum ve potasyum gibi mineraller açısından da zengindir. İnsanlar tarafından kullanıldığında zararlı virüs ve bakterilerin yok edilmesine yardımcı olduğu bilinen propolis, yetişkinler ve çocuklar tarafından bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi için kullanılabilen doğal bir üründür. Mantarlara karşı da etkili olduğu bilinen propolis, bütün bunların yanında antioksidan gereksiniminin karşılanması için de kullanılabilir. Ancak işlenmemiş propolis, sindirilmesi güç, bal mumu benzeri bir maddeyle karışık hâldedir. Doğada bulunan propolisin yaklaşık yarısını oluşturan bal mumu benzeri maddenin, reçine benzeri besleyici kısmından ayrıştırılması önemlidir. Propolisin doğru biçimde bal mumundan ayrıştırılması, ürünün sindirilebilirliği açısından oldukça önemlidir. Bu işlem, propolisin bitki ve larva kalıntılarından da ayrışmasını sağlar. Bu yüzden doğadan kazınarak toplanan işlenmemiş ürünlerin tüketilmesi önerilmez.

Propolis Faydaları Nelerdir?

%50 oranında reçine, %30 bal mumu, %10 esansiyel ve aromatik yağlar, %5 polen ve %5 mineral madde ve organik kalıntılarda oluşan propolisin, insan sağlığı üstünde bir çok olumlu etkisi bulunduğu saptanmıştır. Propolis, yararları bakımından son derece zengin bir üründür. Antibakteriyel, antiviral, antifungal ve antienflamatuar içeriğinin beraberinde bir çok farklı rahatsızlık için de önleyici ve tedavi edici özelliği bulunduğu bilinir. Propoliste yer alan etanol ekstraktı (yararlı bileşenlerin ayrıştırılarak tüketime hazır hâle getirilmesi işlemi) bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olur. Etanol ekstraktı, hemde iltihap önleyici, antibakteriyel, antiviral, antifungal, antioksidan ve lokal anestezik gibi özelliklere sahiptir. Propolis içeriğinde yer alan kafeik asit fenil ester ve clerodane diterpenoidin de kanserli hücrelerin gelişimini engellediği ve sağlıklı hücrelerin, kanserli hücreye dönüşme ihtimalini azalttığı düşünülmektedir. Meme, cilt, gırtlak, karaciğer, kolon, mesane, ve yumurtalık kanseri tedavisinde rol oynadığı öne sürülür. Bu içeriğin karaciğeri zararlı maddelere karşı koruduğu da yapılan sınırlı çalışmalarda görülmüştür. Propolis içeriğindeki diğer etken maddelerin adenovirüs ve influenza gibi virüslere karşı etkili olduğu, yara iyileşmesinde rol oynadığı da aynı sınırlı çalışmalarda saptanmıştır. Propolisin içeriğinde yer alan bioflavonoidler ise virüslere karşı etkin koruma sağlar. Bazı araştırmalar, propolisin soğuk algınlığı ve grip gibi rahatsızlıkların iyileşmesine yardımcı olduğunu gösterir. Diş macununa ilave edilerek kullanılan propolisin, ağızda bakteri oluşumunu azalttığı, diş etlerinde var olan bazı rahatsızlıkları iyileştirmeye yardımcı olduğu düşünülür. Propolisin cilde yararları, çoğu zaman yara ve yanıkların iyileştirilmesi ile sınırlıdır. Hücre büyümesini hızlandırdığı için cilt yanıklarının daha hızlı iyileşmesinde etkili olan propolisin, ülseratif kolit, ülser, mide ve bağırsak kanserlerinin beraberinde diğer gastrointestinal sistem rahatsızlıklarına karşı koruma sağlamış olduğu ve bu hastalıkların tedavisine de yardımcı olduğu yönünde sınırlı çalışmalar bulunur. Aynı çalışmada propolisin, helicobacter pylori gibi sağlık üstünde olumsuz etkisi bulunan patojenleri etkili bir biçimde yok ettiği de gösterilir. Sıklıkla sorulan "Propolis faydaları nelerdir?" sorusu bu şekilde yanıtlanabilir.

Propolis Nasıl Kullanılır?

Arıların, ağaç ve bitkilerden topladığı maddeleri, kendi salgılarıyla biyokimyasal etkileşime sokmaları sonucu oluşturmuş olduğu propolisin, insan sağlığı üstünde olumlu etkileri olduğu bilinir. Özellikle bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi, ağız ve boğazda var olan rahatsızlıkların giderilmesinde etkili olduğu düşünülen propolis, suda çözünür damla, tablet, kapsül, krem, sprey, şurup ve toz formlarında bulunur. Formlarının çeşitliliği sebebiyle genelde propolis kullanımının oral ya da cilt üzerine sürülerek yapıldığı söylenebilir. Damla propolis, ağız yaraları ve boğaz enfeksiyonları için sıvı ve katı gıdalara damlatılarak tüketilebileceği gibi gargara yapılarak da kullanılabilir. Tablet ve kapsül propolis, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi ve uyku sorunlarının giderilmesi hedefiyle su ile beraber yutularak; krem propolis, küçük yanık ve yaraların tedavisi için cilt üzerine sürülerek kullanılır. Sprey formda olan propolis boğaz enfeksiyonlarının tedavisine yardımcı olarak boğaza sıkılarak, şurup ise öksürük ve ağız yaraları için uygulanır. Toz formunda olan propolisin ise bal ile beraber tüketildiğinde daha etkili olduğu bilinir. İçeceklere ve yoğurda ilave edilerek tüketilebilir. Hastalıkların tedavisi için propolis kullanılmadan önce kesinlikle hekime danışılmalı ve hekimin belirlemiş olduğu doz ve sürede kullanılmalıdır.

Propolis Kullanmadan Önce Dikkat Edilmesi Gerekenler

Propolis kullanımından önce ürünün kullanım talimatları dikkatli bir şekilde okunmalı, kişiyi şüpheye düşürecek bir durumun varlığında kesinlikle hekime danışılmalıdır. Ayrıca kronik hastalığı olan kişiler de propolis kullanmadan önce kesinlikle hekime danışmalıdır. Propolis kullanımından önce dikkat edilmesi gerekenlerin bir bölümü şunlardır:

• Propolisin içeriğinde yer alan doğal bileşenlerden bazıları kanın pıhtılaşmasını yavaşlatabilir. Bu yüzden planlanan bir operasyon öncesinde propolis ve diğer doğal, bitkisel ürün ya da ilaçların tüketimi bırakılmalıdır.
• Bala alerjisi olan kişilerin propolis tüketmemesi önerilir.
• Gebe ve emziren annelerin, propolis kullanmadan önce hekime danışmaları oldukça önemlidir.
• Propolis alkol ile beraber kullanılmamalıdır.
• Astım gibi solunum ile alakalı rahatsızlığı olanların, propolis kullanımından önce hekimden görüş almaları gerekir.
• Propolis de dahil olmak üzere hiçbir doğal ya da bitkisel ürün, yüksek miktarda tüketilmemelidir.
• Propolisin uzun süre ile kullanımı alerjik reaksiyonlara yol açabilir.

Kaynak: MP